Hoe zoek ik een in Limburg uitgesproken vonnis in strafzaken?
Er zijn twee mogelijkheden om een strafvonnis ouder dan 75 jaar te vinden:
- U doet zelf onderzoek in de studiezaal van het Historisch Centrum in Maastricht.
- U geeft een opdracht aan een zelfstandig gevestigde onderzoeker. Per e-mail of bij de studiezaalmedewerkers kunt u navraag doen en informeren welke onderzoekers in Limburg werkzaam zijn.
Strafzaken in Limburg in de periode 1842-1939
Welke informatie heb ik nodig voordat ik begin met zoeken?
Vonnissen in strafzaken vindt u in de archieven van de kantongerechten en van de rechtbanken Maastricht en Roermond. Om een uitspraak te vinden in een archief van een kantongerecht of rechtbankarchief, achterhaalt u eerst welke rechter de zaak heeft behandeld.
Daarbij is van belang of er sprake was van een overtreding of een misdrijf. In het wetboek van strafrecht is omschreven welke feiten strafbaar zijn. Een belangrijk onderscheid is die tussen overtredingen en misdrijven.
- Een overtreding is meestal een licht strafbaar feit dat door de kantonrechter wordt behandeld. Denk aan een verkeersovertreding, winkeldiefstal of op verboden terrein lopen.
- Een misdrijf is ernstiger dan een overtreding. Denk aan mishandeling, seksueel misbruik en fraude. Deze feiten worden behandeld door de meervoudige kamer van de rechtbanken.
Wanneer u een aanwijzing hebt voor welke rechter de strafzaak kan hebben gediend, kunt u op zoek gaan in de archieven van de rechterlijke instellingen in Limburg. Houdt daarbij rekening met het volgende:
- De archieven van de rechterlijke instellingen vanaf 1842 zijn beschreven in aparte inventarissen per rechtbank of kantongerecht. Er zijn zelfs verschillende inventarissen van één archief, omdat regelmatig archiefstukken van de rechtbanken in blokken van tien jaar aan het Historisch Centrum Limburg worden overgedragen.
- In de rechterlijke archieven vanaf 1842 heeft in het verleden grootscheepse ongecontroleerde vernietiging plaatsgevonden. Meestal zijn procesdossiers in strafzaken wel bewaard gebleven.
- Alfabetische indexen op naam van de verdachte(n) zijn niet altijd voorhanden. In wel aanwezige series indexen zitten vaak hiaten. In de archieven van de kantongerechten ontbreken in veel gevallen alfabetische klappers. Meestal zijn er slechts registers op rolnummer of zittingsdag te vinden. Daarin kan alleen chronologisch worden gezocht.
Hoe kom ik aan de juiste datum van het vonnis?
Wanneer u de uitspraakdatum niet weet kunt u bijvoorbeeld zoeken in gedigitaliseerde kranten via www.delpher.nl. U kunt proberen te zoeken op de plaats van de overtreding of het misdrijf en op de periode waarin het strafbare feit zich heeft voorgedaan. Als u dat weet kunt u ook de woonplaats van de verdachte intypen. Door dubbele aanhalingstekens te gebruiken beperkt u de zoekresultaten.
Kranten bevatten vaak korte berichten over zaken die voor de rechter waren gebracht, over wat er op een zittingsdag was gebeurd en ook over uitspraken die in het openbaar waren gedaan.
Houdt u er rekening mee dat de verdachten of veroordeelden in de krant slechts met de initialen van hun naam werden aangeduid. In sommige gevallen is de woonplaats van de verdachte erbij genoemd.
Voorbeelden van kranten:
Limburger koerier » 10 okt 1913 - Art. 17 | Delpher
Limburgsch dagblad » 17 mei 1929 - Art. 58 | Delpher
Limburger koerier : provinciaal dagblad » 18 dec 1929 - Art. 84 | Delpher
De Limburger » 10 feb 1938 - Art. 148 | Delpher
De Limburger » 16 nov 1939 - Art. 132 | Delpher
Zoekvoorbeeld
De Limburger » 16 nov 1939 - Art. 132 | Delpher
In het dagblad ‘De Limburger’ van 16 november 1939 leest u dat twee dagen ervoor door de rechtbank in Roermond verschillende vonnissen zijn gewezen.
Uw interesse is gewekt door de mededeling: “G.P. graanhandelaar te Maasbree vrijgesproken van prijsopdrijving”.
Dat vonnis van 14 november 1939 zou in het archief van de rechtbank te vinden moeten zijn.
Via de zoekpagina van de website van het HC Limburg (Zoeken door alles) vindt u het archief van de rechtbank Roermond, waarin vonnissen uit 1939 bewaard zijn gebleven.
Dat blijkt te zijn:
Als u de inventaris doorleest ziet u dat er een serie alfabetische klappers voorhanden is:
Inventarisnummers 23-33 Klappers op naam van verdachten, met verwijzing naar rolnummers, 1852-1854, 1860-1887, 1895-1901, 1910-1915, 1936-1941
Het valt u direct op dat de serie verre van compleet is. Er zijn grote hiaten.
Gelukkig is er wel een index op naam voor de jaren 1936-1941. Dat heeft het inventarisnummer 33.
Met dit gegeven kunt u in de studiezaal van het HC Limburg in Maastricht uw onderzoek in de originele archiefstukken voortzetten.
Veel gegevens hebt u niet, want u weet alleen dat een zekere G.P., een graanhandelaar uit Maasbree, wegens verdenking van prijsopdrijving voor de rechter moest komen.
In de klapper gaat u zoeken bij de letter P. Er vallen u drie dingen op:
- de lijsten zijn per jaar bijgehouden. Dus u bladert door naar 1939.
- de namen van de verdachten zijn alleen op de eerste letter gealfabetiseerd.
- In de kolom links van de familienaam ziet u een cijfer. Dat is het rolnummer dat u nodig hebt om het vonnis te kunnen vinden.
Terwijl uw ogen over de bladzijden dwalen, ziet u opeens:
“1105 Peeters G.J.H Prijsopdrijv.”
Dat moet hem zijn!
In de inventaris zoekt u nu naar de serie vonnissen. Die vindt u al snel:
56-247 Strafdossiers, gedeeltelijk met vonnis, geordend op rolnummer, 1842-1939
U ziet al snel welk inventarisnummer u nodig hebt:
246 1939, nrs. 1101-1200, 1939
U vraagt dit nummer aan en krijgt een pak losbladige dossiers en erbij ingevoegde vonnissen op uw tafel. Nu hoeft u alleen nog maar naar stukken met het rolnummer 1105 te zoeken en dan hebt u het proces-verbaal en het vonnis te pakken.
Parketregisters
In de linker bovenhoek van het vonnis ziet u naast het rolnummer ook een parketnummer. Dat laatste nummer verwijst naar de registers die door het parket van de officier van justitie worden bijgehouden.
Het parket is het kantoor van het Openbaar Ministerie, waarin de officier(en) van justitie met ondersteunend personeel de aangebrachte overtredingen of misdrijven behandelt. Zij houden een eigen administratie bij.
Met het parketnummer kunt u verder zoeken in het archief van de rechtbank. In de inventaris vindt u deze serie:
- 1525-1589 "Parketregisters", registers van strafzaken, 1843-1848, 1853-1914, 1917-1940
De inschrijving met het parketnummer 3135 vindt u in het register van 1939 met het inventarisnummer:
1589 1939, nr. 2399-1940, 1939-1940
U ziet dat de zaken zijn geregistreerd op opeenvolgende parketnummers, niet alfabetisch op naam van de verdachte. Bovenin ziet u een indeling in rubrieken, die doorloopt op de volgende bladzijde van het register.
Bij het parketnummer 3135 ziet u de volgende gegevens:
In het parketregister is ook vastgelegd dat de rechtbank op 14 november 1939 een uitspraak heeft gedaan in de zaak van Gerardus Peeters.
Zoektip
Op de parketregisters zijn soms ook klappers gemaakt. In de inventaris van het archief van de officier van justitie ziet u:
1509-1524 Klappers op "Parketregisters", registers van strafzaken, 1848-1868, 1880-1938
Deze series zijn vaak niet volledig. U ziet al snel dat er hiaten zijn.
Wanneer u in de alfabetische indexen op de vonnissen op hiaten stuit, kunt u proberen via de parketregisters naar de datum van de uitspraak te zoeken.
Houdt u er wel rekening mee dat de parketregisters op volgnummer en niet alfabetisch op naam van de verdachte zijn ingedeeld.
Als u weet wanneer (ongeveer) een overtreding of misdrijf heeft plaatsgevonden, helpt u dat met het gerichter zoeken in de parketregisters.
Contextinformatie
Hoe wordt een procedure bij een rechterlijke instelling geregistreerd?
Ongeacht om welke procedure het gaat zorgt de griffie voor de registratie van de zaak of het verzoek met een uniek registratienummer. Inschrijving vindt in het algemeen plaats op datum van ontvangst va de dagvaarding of het verzoek. Daarbij wordt genoteerd op welke zittingsdag de zaak of het verzoek zal worden behandeld.
Strafzaken: de registratie van strafzaken vindt apart plaats. Vaak zijn er aparte rollen voor zaken die door de meervoudige kamer moeten worden behandeld en voor zaken die door de enkelvoudige kamer, dat wil zeggen door een alleensprekende rechter, worden afgedaan. Voorbeelden van alleensprekende rechters zijn de kinderrechter en de politierechter.
In strafzaken houdt het Openbaar Ministerie een eigen registratie bij in de zogenoemde ‘parketregisters’. Het parket is het kantoor van de officier(en) van justitie en het ondersteunend personeel dat in de hoofdplaats van de rechtbank is gevestigd. In het parketregister worden strafbare feiten geregistreerd die tot vervolging kunnen leiden. Naast zaken die in behandeling worden genomen staan in de parketregisters ook zaken die (later) zijn geseponeerd.
Buitengerechtelijke zaken: voor deze zaken worden aparte registraties bijgehouden, zoals bijvoorbeeld voor inschrijvingen van notariële akten, van vennootschapsakten en voogdijregisters of -kaarten.
Tip 1: onderzoek in de bovengenoemde registraties is tijdrovend als een datum van ontvangst of aanbrenging van een zaak of een rolnummer niet van tevoren bekend is. Omdat dit probleem ook al bij de griffies speelde zijn er vaak – maar niet altijd en/of volledig dekkend – alfabetische indexen op naam van de eiser en/of gedaagde of de verzoeker gemaakt.
Tip 2: naast de registratie in de rollen worden er door de griffie processen-verbaal van en zittingsdag bijgehouden op zogenoemde ‘audiëntiebladen’. Deze bevatten in elk geval het rolnummer, de namen van partijen, korte samenvatting van de zaak (of trefwoord). Bij sommige rechterlijke instellingen zijn de rolregistratie en de audiëntiebladen in één systeem geïntegreerd. Omdat ook de processen-verbaal van de zittingsdagen op datum zijn bijgehouden is onderzoek – zonder alfabetische klappers – arbeidsintensief.
Komt de zaak voor een alleensprekende rechter of voor een college van rechters?
Als uw zaak wordt voorgelegd aan de strafrechter, krijgt u van het Openbaar Ministerie een dagvaarding uitgereikt. Dit betekent dat u wordt vervolgd. Met welke strafrechter u te maken krijgt, hangt van een aantal factoren af, zoals de aard van het strafbare feit (overtreding of misdrijf), uw leeftijd of het soort procedure. Er zijn verschillende soorten strafrechters. Hieronder lichten we toe welke soort zaken door welke rechter worden behandeld.
Kantonrechter: deze alleensprekende rechter behandelt zaken op het gebied van civiel recht en strafzaken. In zijn algemeenheid gaat het om lichtere zaken (zie Kantonrechter | Rechtspraak).
De kantonrechter behandelt strafprocedures voor overtredingen en het misdrijf stroperij.
- Overtredingen zijn lichte strafbare feiten, zoals te hard rijden, vandalisme en overtreding van de Leerplichtwet.
- Stroperij is een vorm van diefstal van natuurlijke zaken.
De kantonrechter behandelt strafzaken van verdachten van 12 jaar of ouder. Verder behandelt hij de beroepsprocedure verkeersboetes.
Rechtbank: zaken worden in behandeling genomen door een enkelvoudige kamer of door een meervoudige kamer.
In een enkelvoudige kamer houdt één rechter zitting en spreekt het eindoordeel uit, bijvoorbeeld politierechter, kinderrechter, president in kort geding en economische politierechter.
De politierechter behandelt alle soorten strafzaken waarvoor maximaal een jaar gevangenisstraf zal worden geëist tegen een meerderjarige. De politierechter is een alleensprekende rechter. De zittingen van de politierechter zijn openbaar. Aan het einde van de zitting doet de politierechter vrijwel altijd direct mondeling uitspraak.
Een meervoudige kamer bestaat uit tenminste drie rechters die gezamenlijk beslissen over zware of ingewikkelde zaken zowel op het gebied van bestuursrecht, civiel als strafrecht. Zaken in hoger beroep worden vrijwel altijd door een meervoudige kamer behandeld.
De meervoudige strafkamer behandelt de ingewikkeldere en zwaardere strafzaken (met een strafeis van meer dan twaalf maanden gevangenisstraf). De meervoudige strafkamer bestaat uit drie rechters.
Als het om (een) meerderjarige verdachte(n) gaat, zijn de zittingen van de meervoudige strafkamer in beginsel openbaar. Een uitspraak van de meervoudige kamer vindt veertien dagen na de behandeling van de strafzaak plaats. Deze wordt altijd op schrift gesteld.